JEF VAN DEN HOUT & MECHTELD KELLER
Flow Concepts introduceert in samenwerking met Zozest Teamflow Yoga. Teamflow is een staat waarin teamleden tijdens de uitvoering van een wederzijds afhankelijke activiteit samen individueel flow ervaren. Omdat deze ervaring met elkaar wordt gedeeld en men elkaar ondersteunt in het bereiken van flow zal de ervaring intenser zijn dan dat men individueel flow ervaart (Van den Hout, 2016). Tijdens een Yoga les concentreren deelnemers zich volledig op de uitvoering van vaak fysieke oefeningen. De Yoga docent hanteert daarbij principes uit de Yoga leer, die sterk overeenkomen met de wetenschappelijk vastgestelde condities voor flow (Csikszentmihalyi, 1990).
De condities om individueel flow te ervaren tijdens een individuele oefening zijn (Van den Hout, 2016):
- uitdagingen die zijn afgestemd op voor iemands vaardigheden,
- duidelijke dichtbij gelegen doelen,
- feedback op de uitvoering en voortgang van het te behalen doel in de oefening,
- een omgeving waar men niet bang is om te falen,
- en men ook niet afgeleid wordt, maar zich volledig kan concentreren op de uit te voeren taak.
Indien aan bovenstaande condities wordt voldaan zal een persoon een mentale staat bereiken waarbij hij/zij op het dat moment de volgende kenmerken ervaart:
- intens en zeer geconcentreerd is op het huidige moment,
- vloeiend handelt, zonder na te denken, waardoor actie en besef samenkomen,
- volledig zijn zelfbewustzijn verliest in de activiteit en zich dus één voelt met de activiteit/oefening,
- een gevoel van controle heeft over de situatie/handelen,
- het besef van tijd kwijt raakt,
- intrinsiek wordt beloond.
Om deelnemers dit te laten ervaren in een gezamenlijke teamactiviteit worden op teamniveau nog een aantal voorwaarden toegevoegd. Deze maken het dus eerder mogelijk dat men allen tegelijkertijd in een wederzijds afhankelijke activiteit flow kan ervaren. Deze voorwaarden zijn in te delen in:
Voorwaarden die verbondenheid stimuleren zoals:
Collectieve ambitie: De collectieve ambitie representeert de intrinsieke motivatie om als team te opereren en te presteren op basis van gedeelde waarden en motivaties, en herkenning van aanvullende kwaliteiten. De collectieve ambitie is de reden waarom het team samenkomt en waarom iedereen zich verbonden voelt met het team. Het is de reden waarom je samen iets wil.
Gezamenlijke doel: De aanwezigheid van een gezamenlijk uitdagend haalbaar doel dat door iedereen wordt gedeeld. Dit gezamenlijke doel van het team is duidelijk en betekenisvol voor alle teamleden en komt direct voort uit de collectieve ambitie van het team.
Voorwaarden die een heldere taakverdeling stimuleren zoals:
Persoonlijke doelen: De aanwezigheid van persoonlijke doelen die een bijdrage leveren aan het behalen van het gezamenlijke doel. De opgestelde persoonlijke doelen zijn duidelijk geformuleerd, onderling afgestemd, betekenisvol en eigen, en zorgen daarnaast voor groei en ontwikkeling van het individu als het team als geheel.
Bundeling van krachten: De bundeling of integratie van aanvullende talenten, kennis, en/of vaardigheden (krachten) aanwezig bij elk individuele teamlid. Bij het verdelen van de taken wordt iedereen ingezet op een voor hem uitdagende taak/rol die aansluit bij zijn voorkeuren, talenten, kennis en vaardigheden. Op deze wijze worden de individuele krachten optimaal ingezet en gebundeld tot een synergie (win-win) van met elkaar samenwerken.
Voorwaarden die een ondersteuning en aanmoediging bieden zoals:
Open communicatie: De aanwezigheid van een open en transparante vorm van communiceren. Deze vorm van communiceren zorgt ervoor dat elk individuele teamlid precies weet hoe hij of zij er persoonlijk voor staat in het leveren van zijn persoonlijke bijdragen aan het team. Benodigd hiervoor is feedback op de eigen taak, de gezamenlijke taak, en het samenwerkingsproces. Deze feedback is duidelijk, constructief en aanmoedigend. Door de open communicatie en het voorzien in feedback worden de bijdragen van alle leden in het behalen van het gezamenlijke doel zichtbaar. Hierdoor kan het team voortbouwen op de interactie met elkaar om het gezamenlijke doel zo effectief en efficiënt te realiseren.
Veiligheid: Een veilige omgeving om de persoonlijke taak uit te kunnen voeren in het belang van het team. Om dit te bereiken worden onnodige en onacceptabele risico’s uitgesloten, maar blijft de kans om te falen natuurlijk bestaan. Het doel is immers uitdagend opgesteld. De teamleden steunen elkaar in het bereiken van vastgestelde doelen, waarbij falen als leerervaring wordt gezien naar verbetering, en successen worden geëvalueerd en gevierd.
Wederzijdse commitment: De verantwoordelijkheid met elkaar aangaan om met toewijding en overgave het beoogde gezamenlijke doel te bereiken. Hierbij is men op de hoogte van de onderlinge taakverdeling, het proces naar het doel en de huidige stand van zaken. Men ondersteunt elkaar in het creëren en vasthouden van de ideale teamdynamiek die wordt gevormd door de aanwezigheid van de team flow condities. Dit doet men door taakgerichte coaching en door elkaar aan te spreken op verantwoordelijkheden.
Als de condities voor teamflow aanwezig zijn, en de deelnemers individueel tijdens de uitvoering van hun taken voor het team flow beginnen te ervaren, kan op een zeker moment teamflow optreden. De teamflow ervaring wordt dan gekenmerkt door de volgende vier kenmerken van teamflow, die men naast de kenmerken van individuele flow ervaart:
Eenheid: Het gevoel delen samen een eenheid te vormen op basis van het uiten van de collectieve ambitie. Het gevoel van eenheid komt onder meer voort uit het stellen van een van een persoonlijk doel dat een bijdrage levert aan het gezamenlijk doel die weer is afgeleid uit de collectieve ambitie.
Vertrouwen: Het gevoel van onderling vertrouwen delen om de gezamenlijke taak samen te volbrengen. Dit gevoel komt voort doordat men zich veilig voelt om te handelen en men precies weet hoe men er samen voor staat door een open vorm van communicatie.
Vooruitgang: Het gevoel delen samen vooruitgang te boeken in het behalen van de gestelde doelen en de samenwerking met elkaar. Dit gevoel komt voort doordat men de krachten bundelt en men open communiceert. Hierdoor weet men continu precies hoe men er voor staat en wat de volgende gezamenlijke actie zou moeten zijn.
Focus: Het besef dat er een collectief bewustzijn heerst tussen de teamleden om de collectieve ambitie waar te maken resulterend in een gezamenlijke focus op de samenwerking en het bereiken van de vastgestelde doelen. Deze vorm van holistische focus bereikt men doordat er een wederzijds commitment is overeengekomen omtrent individu, taak en proces in relatie met een concreet in de tijd gesteld gezamenlijk doel. Het Teamflow Model is in onderstaande figuur gevisualiseerd. Hierin zijn de belangrijkste onderlinge relaties van de voorwaarden en de kenmerken voor teamflow opgenomen.
Hoe ziet een Teamflow Yogales eruit?
Teamflow Yoga is een les waar de voorwaarden voor teamflow aanwezig zijn. Tijdens de uitvoering van de gezamenlijke oefeningen worden de deelnemers in staat gesteld flow te ervaren tijdens de uitvoering van de persoonlijke taak in de gezamenlijke oefening. De oefening laat toe dat deelnemers elkaar helpen, ondersteunen in de uitvoering van de individuele taken die bijdragen aan de uitvoering van het geheel. Hierdoor ervaart men makkelijker individueel flow en komt men dus ook met elkaar makkelijker in teamflow. Een voorbeeld van een Teamflow Yoga les vanuit het perspectief van de bezoeker schetsen we hier:
Wanneer je binnenkomt in de ruimte, zie je dat de yogamatten al in een cirkel klaarliggen. Je kiest een mat uit, misschien naast een bekende, of misschien naast iemand die je nog niet zo goed kent. Jullie nemen plaats en de les begint met een korte meditatie, een moment voor jezelf. Je aandacht probeer je te richten op je ademhaling. De gedachten die steeds in je opkomen, probeer je zo veel mogelijk los te laten. In de les wordt gebruik gemaakt van Vinyasa yoga. Vinyasa betekent flow en het is een dynamische vorm van yoga. Binnen deze yogastijl probeer je je bewegingen synchroon te laten lopen met je ademhaling. Je begint de les individueel, waarbij je je focust op jezelf en op je ademhaling. Doordat je in een cirkel zit, voel je je meteen met elkaar verbonden. Na het opwarmen van je lichaam voer je houdingen in tweetallen uit en uiteindelijk met de hele groep. Daarnaast wordt er naar een houding toegewerkt die in kleine groepjes wordt uitgevoerd. Binnen deze houding en samenwerking, wordt volledig gebruik gemaakt van de teamflow condities. De intensiteit van de les wordt afgebouwd. De laatste houdingen worden in tweetallen en individueel uitgevoerd en je eindigt met een eindontspanning. Deze laatste houding zorgt ervoor dat je lichaam kan ‘resetten’. Daarnaast werkt het meditatief en brengt de eindontspanning je extra tot rust.
Een veilige sfeer staat binnen deze les centraal, dus je hoeft niets te doen waar jij je niet prettig bij voelt. Jezelf uitdagen mag altijd, maar let daarbij goed op je eigen grenzen. Misschien kom je erachter dat je dingen kunt die je niet voor mogelijk hield. Of misschien leer je juist wat minder streng voor jezelf te zijn.
Yogabeoefening heeft een zeer positieve invloed op het algeheel welbevinden. Zo wordt, net als bij andere vormen van lichaamsbeweging, endorfine aangemaakt (Van Gaalen, 2012) en het lichaam wordt soepeler en sterker (Cowen & Adams, 2005). Volgens Bryan, Zipp en Parasher (2012) kunnen personen die yoga beoefenen beter met stress omgaan. Daarnaast ervaren mensen die regelmatig yoga beoefenen meer positieve emoties, zoals gevoelens van vrolijkheid, enthousiasme en opgewektheid (Bryan et al., 2012). Ook ervaren zij een aanzienlijke toename in hun geluksgevoel (Ross, Friedmann, Bevans & Thomas 2013). Onderzoek van Schure, Christopher en Christopher (2008) heeft aangetoond dat personen die yoga beoefenen zichzelf meer accepteren, minder hard zijn over zichzelf en het gevoel hebben compleet te zijn. Yoga beoefen je met individuele oefeningen, maar doe je wel vaak in groepsverband. Omdat we bij Teamflow Yoga stapsgewijs toewerken naar oefeningen die men in wederzijdse afhankelijkheid uitvoert versterkt dit de sociale interactie en zo mogelijk de aanmaak van oxytocine, een neurotransmitter als hormoon dat een belangrijke rol speelt bij het creëren van verbonden en vertrouwen en de vermindering van stress (Neumann, Wigger, Torner, Holsboer, & Landgraf, 2000).
De weerstand die je in de yogabeoefening tegenkomt, is een spiegel voor het dagelijks leven. Wanneer je op de yogamat rust kunt vinden in soms moeilijke houdingen, merk je dat je in het dagelijks leven makkelijker met tegenslagen om kunt gaan. Er zijn vele varianten voor Teamflow Yogalessen te bedenken. De komende tijd gaan we deze uitproberen, evalueren en bijstellen.
Indien u geïnteresseerd bent hieraan deel te nemen nodigen we u van harte uit. Stuur dan een mail naar: info@flowconcepts.nl
Dit artikel is geschreven door Jef van den Hout in samenwerking met Mechteld Keller. Jef van den Hout is de grondlegger van de teamflow theorie, psycholoog, ontwerper en eigenaar van Flow Concepts. Mechteld Keller is yogadocent, toegepast psycholoog en eigenaar van zOzest.
Referenties:
Bryan, S., Pinto Zipp, G., & Parasher, R. (2012). The effects of yoga on psychosocial variables and exercise adherence: a randomized, controlled pilot study. Alternative therapies in health and medicine, 18(5), 50-59.
Cowen, V. S., & Adams, T. B. (2005). Physical and perceptual benefits of yoga asana practice: results of a pilot study. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 9(3), 211-219.
Gaalen, J. Van (2012). Als lekker lastig is. Utrecht: AnkHermes
Ross, A., Friedmann, E., Bevans, M., & Thomas, S. (2013). National survey of yoga practitioners: Mental and physical health benefits. Complementary Therapies in Medicine. 21(4), 313-323.
Schure, M.B., Christopher, J. & Christopher, C. (2008). Mind-Body Medicine and the Art of Self-Care: Teaching Mindfulness to Counseling Students Through Yoga, Meditation and Qigong. Journal of Counseling & Development, 86(1), 47-56.
Neumann, I. D., Wigger, A., Torner, L., Holsboer, F., & Landgraf, R. (2000). Brain oxytocin inhibits basal and stress-induced activity of the hypothalamo-pituitary-adrenal axis in male and female rats: partial action within the paraventricular nucleus. Journal of neuroendocrinology, 12(3), 235-244.
